ทันตภูธร..อ่อนหวาน : โครงการเด็กใต้ไม่กินหวาน คณะทันตฯ มอ.

โดย ผศ. ดร. อังคณา เธียรมนตรี

“ พบว่าภาคใต้เด็กมีปัญหาฟันผุถึงร้อยละ 91. 4 สูงที่สุดของประเทศ ” ... คงไม่ใช่เรื่องน่ายินดีเป็นแน่ ถ้าทีมงานทันตบุคลากรภาคใต้ ยังคงอยู่เฉย ดังนั้นจำเป็นต้องหามาตรการใหม่ๆ ที่หลากหลายรูปแบบมาช่วยแก้ปัญหา…

สืบเนื่องจากการจัดประชุมสัมมนาเพื่อระดมสมองในงานสัมมนาทันตสาธารณสุขชนบทภาคใต้ ภายใต้หัวข้อ “ ฝ่าวิกฤต...ไม่ติดหวาน ” ในวันที่ 2 - 3 พฤศจิกายน 2549 ได้กำหนดให้มีกิจกรรมเพื่อให้ทันตบุคลากรในภาคใต้ทำงานไปในทิศทางเดียวกันภายใต้แนวคิด “ เด็กใต้ไม่กินหวาน ” เพื่อลดการบริโภคน้ำตาลของคนในภาคใต้ อันจะส่งผลให้ลดการเกิดโรคฟันผุและโรคอื่นๆอันเกิดจากการกินหวานได้ในที่สุด นับเป็นอีกโครงการหนึ่งที่น่าสนใจ ฝ่ายทันตสาธารณสุขชนบทภาคใต้ คณะทันตแพทยศาสตร์ มหาวิทยาลัยสงขลานครินทร์ ได้ของบสนับสนุนจากสำนักงานหลักประกันสุขภาพแห่งชาติ(สปสช.) สาขาเขตพื้นที่สงขลา


เพื่อดำเนินโครงการเสริมสร้างกิจกรรม“ เด็กใต้ไม่กินหวาน ” โดยมีวัตถุประสงค์เพื่อ ส่งเสริมให้ทันตบุคลากรในภาคใต้และเครือข่ายอื่นๆที่เกี่ยวข้อง ให้มีศักยภาพในการดำเนินการสร้างเสริมสุขภาพช่องปาก โดยการพัฒนาโครงการ หรือกิจกรรมการสร้างเสริมสุขภาพช่องปาก โดยเน้นการจัดการการบริโภคหวานในเด็กและชุมชน เริ่มจากการประชาสัมพันธ์ โครงการไปใน 14 จังหวัดภาคใต้และ ให้ร่วมส่งข้อเสนอโครงการมา ซึ่งมีโครงการที่ส่งมาจำนวน 23 โครงการ จาก 12 จังหวัดในภาคใต้ เนื่องจากงบประมาณจำกัด จึงได้คัดเลือกโครงการที่มีศักยภาพและตรงกับแนวคิดของการทำโครงการที่เน้นการทำงานเชิงรุกและการมีส่วนร่วมของชุมชน ซึ่งได้โครงการที่เข้าร่วม จำนวน13 โครงการจาก 10 จังหวัด

เพื่อเป็นการติดตามงานและแลกเปลี่ยนเรียนรู้กันระหว่างผู้ดำเนินโครงการทั้ง 13 โครงการ ฝ่ายทันตสาธารณสุขชนบทภาคใต้ ได้ดำเนินการจัดประชุมโดยเชิญผู้แทนทั้ง 13 โครงการ 2 ครั้ง เมื่อวันที่ 12 มีนาคม 2550 และ วันที่ 2 - 4พฤษภาคม 2550 โดยครั้งที่ 2 นี้นอกจากจะมีการติดตามงานแล้วยังได้จัดอบรมเชิงปฏิบัติการ ในหัวข้อ การสร้างสื่อเพื่อการพัฒนา ขณะนี้โครงการต่างๆทั้ง 13 โครงการ อยู่ระหว่างการดำเนินงาน ซึ่งผู้รับผิดชอบโครงการส่งเสริมกิจกรรมเพื่อ “เด็กใต้ไม่กินหวาน” ของ คณะทันตแพทยศาสตร์ ได้จัดทีมเยี่ยมชมการดำเนินงานของโครงการต่างๆ พบว่า แต่ละพื้นที่ก็มีจุดเด่นและจุดที่น่าสนใจแตกต่างกัน ดังตัวอย่างเช่น

โครงการน้องช่วยคิด วิธีลดหวาน จากสำนักงานสาธารณสุขจังหวัดตรัง

จุดเด่นของโครงการคือ เด็กนักเรียนได้ร่วมคิดถึงปัญหาสุขภาพช่องปากที่เกิดขึ้นในโรงเรียนและหาแนวทางแก้ไขและป้องกัน เด็กๆจะเป็นผู้นำเสนอ ซึ่งกิจกรรมที่เด็กๆคิด ครอบคลุมปัญหาทั้งเรื่อง การลดอาหารหวาน การแปรงฟันที่เป็นระบบ และการจัดเก็บแปรงสีฟัน โดยมีผู้บริหารของโรงเรียนและคณะครูรับทราบและสนับสนุนการดำเนินการ

โครงการรณรงค์ลดการบริโภคอาหารหวาน ของโรงพยาบาลอ่าวลึก จังหวัดกระบี่

กิจกรรม การเดินรณรงค์ สามารถสร้างความตื่นตัวเรื่องไม่กินหวานต่อผู้ปกครองและชุมชนได้ กิจกรรม Walk rally สร้างการเรียนรู้ที่สนุกสนานและใส่ใจในการดูแลสุขภาพช่องปากของเด็กได้มากขึ้น นอกจากนี้การมีส่วนร่วมของทุกฝ่าย ทั้งโรงเรียน โรงพยาบาล องค์การบริหารส่วนตำบล อาสาสมัครสาธารณสุขที่ร่วมกันทำงานด้วยความทุ่มเท ทำให้โครงการนี้ประสบผลสำเร็จมากขึ้น

โครงการเด็กระวะอ่อนหวานต่อต้านฟันผุ ของโรงพยาบาลระโนด จังหวัดสงขลา

“เวลางานบวช งานแต่ง หรืองานศพจะไม่เลี้ยงน้ำอัดลมอีก จะเลี้ยงน้ำเปล่าอย่างเดียว” เป็นผลของการทำประชาคมข้อหนึ่งในหลายข้อที่น่าสนใจของโครงการเด็กระวะอ่อนหวานต่อต้านฟันผุ ของโรงพยาบาลระโนด ซึ่งการทำประชาคมในหมู่บ้าน เป็นกิจกรรมที่น่าสนใจ ชุมชนได้ร่วมคิดร่วมทำ โดยได้มติของการประชาคมอื่นๆอีกเช่น ชาวบ้านบอกว่า “ การจัดงานวันเด็กหรืองานอื่นๆไม่ให้ขนมกรุบกรอบ น้ำอัดลม เป็นรางวัล ” “ อย่าให้แม่ค้าขายขนมกรุบกรอบ ลูกอม หมากฝรั่ง ” ที่ประชุมมีแผนจะจัดให้มีการประชุมร้านค้าในหมู่บ้านเพื่อลดการจำหน่ายขนมกรุบกรอบและน้ำอัดลมต่อไป

โครงการโรงเรียนนี้เด็กนักเรียนไม่กินหวาน ของโรงพยาบาลควนขนุน จังหวัดพัทลุง

มีการประกวดโรงเรียนที่สมัครเข้าร่วมโครงการ 10 โรงเรียน พบว่าโรงเรียนที่เข้าร่วม จัดกิจกรรมที่น่าสนใจมากมาย มีการบูรณาการ กิจกรรมเด็กใต้ไม่กินหวานในการเรียนการสอน เช่น วิชาภาษาอังกฤษ ภาษาไทย ศิลปะ เป็นต้น นอกจากนี้ยังมีการเดินรณรงค์ในชุมชนและให้ชุมชนเข้ามามีส่วนร่วม ทั้งผู้ปกครองนักเรียน กรรมการโรงเรียน และองค์การบริหารส่วนตำบล เป็นต้น โดยหลายโรงเรียนกล่าวว่า "ไม่ได้คาดหวังเพียงรางวัลจากการประกวดแต่อยากเห็นเด็กนักเรียนมีสุขภาพช่องปากที่ดี มีสุขภาพดี และเป็นเยาวชนที่มีคุณภาพของชาติ ต่อไป"

นี่เป็นเพียงตัวอย่างจาก 4 โครงการที่ทีมมีโอกาสเข้าเยี่ยมชม ทำให้เริ่มเห็นความหลากหลายของโครงการ ความร่วมมือจากหลายๆฝ่าย หลังจากโครงการสิ้นสุด คิดว่าคงมีอะไรดีๆมาเล่าให้ชาวทันตภูธร ได้ทราบต่อไปในอนาคต