เรื่องของรัตน์ : เอาฟันของฉันคืนมา

วันนี้หมอจ๋อมจัดการอบรมผู้นำนักเรียน แล้วก็อย่างเคยที่หมอจ๋อมมักจะชวนพี่ๆน้องๆทันตาภิบาลจากทุกสอ.มาช่วยกัน หมอจ๋อมบอกว่า ถือเป็นการสังสรรค์อย่างนึง(บางทีรัตน์รู้สึกว่าทุกกิจกรรมที่หมอจ๋อมจัดก็มักจะอ้างเป็นการสังสรรค์ตลอด)
รัตน์กำลังเป็นคนบรรยายอยู่ พูดไปเรื่อยๆ เผลอแป๊บเดียวก็จบเรื่องที่เตรียมมา ใจนึงก็โล่ง อีกใจก็รู้สึกว่าน่าจะทำได้ดีกว่านี้ รัตน์ประกาศให้เด็กๆพัก ก่อนจะเดินกลับมาที่หลังห้อง

“ เก่งมากรัตน์ ใช้ได้เลย” หมอจ๋อมและพี่ๆพากันปรบมือให้
“ โอ๊ย ... รัตน์ตื่นเต้นมากเลยค่ะ ”

“ ดีแล้วรัตน์ พูดบ่อยๆเดี๋ยวก็เก่งเอง ไม่ต้องอายหรอก มีแต่พวกเราทั้งนั้น กินขนมกันดีกว่า จ๋อมอุตส่าห์ฝากน้าจิตซื้อมาจากจังหวัดเลยนะ เจ้านี้เขาอร่อย ”

หมอจ๋อมเอ่ยชวนทุกคน ก่อนจะเอื้อมมือไปหยิบขนมมาแกะเตรียมเอาใส่ปาก

ก็พลันได้ยินเสียงเด็กร้องไห้จ้ามาจากทางสนาม พร้อมกับเสียงร้องอย่างตกใจของครู ทำให้หมอจ๋อมต้องวางขนมแล้วรีบวิ่งไปดูว่าเกิดอะไรขึ้นภาพที่เห็นข้างหน้าคือหนุ่มน้อยคนนึงนั่งกุมปากร้องไห้อยู่ เลือดเต็มปาก เพื่อนๆรุมล้อมอยู่รอบๆ บางคนก็ตกใจจนร้องไห้ไปด้วย หมอจ๋อมรีบเข้าไปกอดเด็ก พลางปลอบจนเด็กเงียบลง ก่อนที่จะตรวจดูแผล
“ ฟันหลุดหายไปไหน ใครช่วยหาหน่อยค่ะ ระวังเหยียบฟันเด็กนะ ”
หมอจ๋อมตะโกน เมื่อเห็นว่าฟันหน้าบนเด็กหลุดหายไป บรรดาผู้ใหญ่ที่อยู่รอบๆต่างพากันก้มหาฟันตามพื้นทันที

“ หมอครับ ฟันโต้งอยู่นี่ครับ มันกระเด็นมาอยู่ในกระเป๋าผม แต่ผมไม่กล้าจับครับ ” เด็กน้อยคนหนึ่งเดินมาหาจ๋อม
“ดีแล้วค่ะ เดี๋ยวหมอหยิบเองนะ อ้าวรัตน์มาช่วยหน่อย รัตน์หยิบฟันน้องออกมาจากกระเป๋า จับที่ตัวฟัน อย่าจับที่รากฟันนะรัตน์ ระวังลื่นหลุดมือล่ะ”

รัตน์ค่อยๆล้วงหยิบเอาฟันออกมาจากกระเป๋า โดยจับที่ตัวฟันอย่างที่หมอจ๋อมบอก
“ ดูซิรัตน์ มีเศษอะไรเลอะหรือเปล่า ”
“ มีเศษขนมค่ะหมอ ”

“ พี่เหมาช่วยเอาน้ำกินมาล้างให้หน่อยค่ะ เอาน้ำเทราดเบาๆ อย่าถูนะคะ แล้วเอานมจืดที่เราแจกเด็กมากล่องนึงด้วย ขอแก้วน้ำใบนึงด้วยนะคะ ใครช่วยบอกให้ น้าจิตเตรียมรถหน่อยค่ะ เดี๋ยวเราไปโรงพยาบาลกัน ไม่ต้องกลัวนะลูก เดี๋ยวหมอเอาฟันกลับเข้าที่ให้ จะได้หล่อเหมือนเดิม ” หมอจ๋อมสั่งการอย่างคล่องแคล่ว

“ พี่เหมาเทนมลงในแก้วสักนิดนึงค่ะ โอเค พอแล้วค่ะ เอ้ารัตน์เอาฟันน้องแช่ในน้ำนมเลย รถมาแล้วใช่ไหมคะ เอ้า ไปกัน พี่เหมาหมอฝากดูทางนี้ต่อที รัตน์ไปกับหมอ ครูไปด้วยไหมคะ เชิญค่ะ ”

หมอจ๋อม ครูพยาบาลและรัตน์ช่วยกันอุ้มโต้งไปขึ้นรถ โดยรัตน์ไม่ลืมถือแก้วน้ำที่ใส่ฟันแช่นมติดมือมาด้วย น้าจิต รีบบึ่งรถมาที่รพ. หมอจ๋อมพาโต้งไปที่ห้องฟัน จัดให้นอนลงบนเก้าอี้ทำฟัน
“ มดกัดนิดนะลูก โต้งไม่ต้องกลัวนะครับ ครูหน่อยก็อยู่ด้วยนะครับ เดี๋ยวหมอจะเอาฟันน้องโต้งกลับที่เดิมให้นะครับ ดีไหมลูก ”
หมอจ๋อมปลอบพลางมือก็จัดการฉีดยาชา โดยมีครูช่วยจับมือและกอดโต้งไว้ไม่ให้ดิ้น รัตน์ใส่ถุงมือนั่งลงเป็นผู้ช่วย

“ ขอน้ำเกลือหน่อย เอาละ ทีนี้รัตน์ค่อยๆเทนมออกจากแก้ว ระวังฟันด้วยนะ แล้วก็เทน้ำเกลือลงไปแทน ทีนี้ซัคชั่นค่ะ ขอน้ำเกลือล้างแผลด้วย เอารัตน์ซัคชั่นที่แผลเลย ดีค่ะ โอเค สะอาดแล้ว ไม่เจ็บนะครับโต้ง ดีมากครับ โต้งเก่งมากเลย ”
หมอจ๋อมจัดการทำความสะอาดใน socket ฟันจนเรียบร้อย แล้วค่อยๆหยิบฟันในถ้วยน้ำเกลือออกมาโดยใช้มืออีกข้างรองข้างใต้เผื่อหลุดมือ จับเอาฟันใส่กลับเข้าไปที่เดิม

“ เอาละโต้ง หมอเอาฟันโต้งใส่กลับไปแล้วนะครับ ที่นี้โต้งจะได้ยิ้มหล่อเหมือนเดิมเลย แต่เดี๋ยวหมอขอยึดฟันโต้งไว้หน่อยนะครับ ”
หมอจ๋อมจัดฟันให้เข้าที่ เย็บเหงือกบริเวณรอบๆพอแน่น เพื่อให้ช่วยให้ฟันอยู่ที่ ก่อนจะทำการยึดฟันไว้ด้วยลวดกับคอมโพสิต โดยหมอจ๋อมไม่วายมีอารมณ์ขัน แต่งคอมโพสิตเป็นรูปดาวเล็กๆน่ารัก
“ เอาละ เรียบร้อย หล่อเหมือนเดิมแล้ว อ้าว หลับไปซะแล้ว ถึงว่านอนนิ่งเชียว ” หมอจ๋อมอุทานเมื่อเปิดผ้าคลุมหน้าออกมา ก็พบเด็กชายโต้งหลับสนิท

“ โชคดีจังนะคะที่หมอจ๋อมไปจัดอบรมพอดี ไม่งั้นครูไม่รู้จะทำไงเลย ถ้าเจอแบบนี้ ”
ครูหน่อยเอ่ยปาก เมื่อหมอจ๋อมเสร็จงาน
“ ไม่ยากเลยค่ะครู ถ้าเกิดเวลาครูเจอเด็กที่หกล้ม หรือมีอุบัติเหตุฟันหลุดออกมาอย่างนี้นะคะ

อย่างแรกที่ต้องทำ คือ ครูต้องหาฟันให้เจอก่อน เมื่อเจอแล้วก็หยิบมา โดยต้องจับที่บริเวณตัวฟันเท่านั้น ห้ามจับที่รากฟันนะคะ ถ้ามันเลอะดินเลอะทราย หรือเลอะอย่างอื่น ครูก็เอาน้ำสะอาดล้างเบาๆ ไม่ต้องถูนะคะ เทราดเอา

พอครูทำความสะอาดฟันเสร็จเรียบร้อยแล้ว ครูก็อาจจะจับเอาฟันกลับเข้าไปในเบ้าฟันก็ได้ถ้าแผลสะอาดพอ แต่โดยทั่วไปแผลก็มักจะเลอะดินเลอะทรายด้วย ครูก็เก็บรักษาฟันไว้ให้เนื้อเยื่อรอบปลายรากฟันชุ่มชื้น เพื่อให้มีชีวิตอยู่เวลาเราใส่กลับเข้าไป มันจะได้ยึดติดได้”

“ เอาใส่ในน้ำนมอย่างที่ทำเหรอคะหมอ แล้วถ้าหานมไม่ได้ละคะ ”
“น้ำเกลือที่เราใช้ล้างแผลเนี่ย ดีที่สุดค่ะ เพราะความเป็นกรดด่าง และความเข้มข้นเท่ากับสารละลายในร่างกาย แต่โดยทั่วไปเวลาเด็กเกิดอุบัติเหตุ หาน้ำเกลือมาแช่ฟันได้ยาก ที่หาง่ายและเป็นสารละลายที่เหมาะสมที่สุดก็คือ นมนี่แหละค่ะ หมอแนะนำนมจืดนะคะ เพราะไม่เคยลองแช่ในนมรสอื่นเหมือนกัน

รองมาจากนมและหาได้ง่ายจริงๆ ก็คือน้ำลายเรานี่แหละค่ะ อาจจะให้อมฟันไว้ที่กระพุ้งแก้มก็ได้ แต่ก็จะเสี่ยงต่อการที่เด็กจะกลืนเอาฟันลงไป หรือไม่ก็ให้เด็กบ้วนน้ำลายใส่ถ้วยแล้วเอาฟันแช่ไว้ก็ได้ค่ะ แต่ไม่แนะนำให้เอาฟันแช่ในน้ำธรรมดานะคะ เพราะจะทำให้เซลล์เนื้อเยื่อรอบรากฟันแตกได้ค่ะ

สรุปก็ คือ เราแช่ฟันไว้ในน้ำนมดีที่สุด ถ้าหาไม่ได้ก็ให้เด็กบ้วนน้ำลายลงถ้วยให้มากพอที่จะท่วมฟันแล้วเอาฟันแช่ไว้ก็ได้ค่ะ

เสร็จแล้วครูต้องรีบพาเด็กมาพบทันตแพทย์ เพื่อทำการยึดดามฟันกลับเข้าที่เดิมให้เร็วที่สุด ถ้าเราสามารถเอาฟันกลับเข้าที่ได้ภายใน 30 นาทีหลังจากที่ฟันหลุดออกมานอกช่องปากได้ ก็จะทำให้การรักษาได้รับผลสำเร็จดีมาก ฟันมักจะติด สามารถใช้งานได้ทุกรายค่ะ”

“แล้วเราจะยึดฟันยังไงคะหมอ” รัตน์ถามมั่ง เพราะเป็นส่วนที่เกี่ยวเนื่องกับตัวเอง

“ที่ดีที่สุดก็ทำอย่างที่หมอทำนี่แหละรัตน์ เอาลวดที่แข็งแรงหน่อย แต่ไม่ต้องใหญ่มากนะ ยึดที่ด้าน labial ของฟัน โดยยึดต่อจากฟันที่หลุดไปอีกข้างละ 2 ซี่ ใช้คอมโพสิตยึดลวดกับฟัน โดยต้องให้ลวดวางบนฟันเฉยๆ เป็น passive ไม่ไปกดหรือดึงฟันเป็น active นะ เพราะอาจจะยิ่งทำอันตรายต่อเนื้อเยื่อฟันมากขึ้น

ยึดเอาไว้ประมาณ 2 อาทิตย์ ก็มาเอาออก ที่สำคัญตอนที่ยึดต้องเช็คดีๆว่าเวลาที่เด็กกัด ฟันที่ยึดไม่กระแทกเลย ไม่งั้นอาจจะไม่ติด แล้วก็ต้องย้ำเตือนเด็กและผู้ปกครอง ให้หลีกเลี่ยงการใช้งานฟันที่ยึดเลย ถ้าไม่โดนได้เลยก็ยิ่งดี แต่เท่าที่หมอเจอมานะ ส่วนใหญ่เด็กจะชอบเอาลิ้นไปดุน หรือไม่ก็เอานิ้วไปลองจับๆ แตะๆ โยกๆดูเรื่อยแหละ โดยส่วนตัว หมอก็เลยมักจะยึดไว้ประมาณ 3-4 อาทิตย์ถึงค่อยเอาออก

พอเอาออกแล้วก็ค่อยมาดูว่าฟันตายหรือเปล่า โดยส่วนใหญ่ถ้าเป็นฟันที่ปลายรากยังไม่ปิด บางทีก็ไม่เป็นไร แต่ในฟันที่ปลายรากปิดแล้ว มักจะต้องมาทำการรักษาราก ซึ่งก็มักจะทำการใส่ยาเพื่อกันไม่ให้รากฟันละลายตัว ไม่ยากใช่ไหมคะ”

“ไม่ยากค่ะหมอ ที่สำคัญคือเราต้องไม่จับที่รากฟัน เอาฟันแช่ในน้ำนม หรือน้ำลาย แล้วก็รีบพาเด็กมาหาหมอให้เร็วที่สุดภายใน 30 นาที ดีจังเลยค่ะที่หมอจ๋อมสอนครู ที่ผ่านมาเวลาฟันเด็กหลุด ครูก็ไม่รู้จะทำยังไง ก็ปล่อยเลยตามเลย เด็กๆฟันหน้าหลอกันเต็มเลยค่ะ ยิ่งวัยนี้ยิ่งทะโมน วิ่งเล่นหกล้มกันประจำ ขอบคุณหมอมากค่ะ”

“ใช่ค่ะครู แต่ 30 นาทีนี่หมายถึงรวมเวลาที่หมอเอาฟันใส่กลับเข้าที่เดิมด้วยนะคะ เดี๋ยวครูจะเข้าใจผิดคิดว่าให้มาถึงหมอภายใน 30 นาที แอบแวะกินขนมกลางทางซะก่อนไม่ได้นะคะ” หมอจ๋อมแซว เรียกเสียงหัวเราะได้อีก

“เอ้า โต้งตื่นเลย เอาละ เอากระจกมาให้โต้งดูหน่อย ดูนะครับโต้ง ตอนนี้ฟันโต้งที่หลุดมา มีดวงดาวคอยคุ้มครองดูแลอยู่ โต้งต้องช่วยดวงดาวดูแลฟันโต้ง อย่าไปใช้กัดอะไร หรือโต้งอย่าเอาลิ้นไปเล่นเอามือไปจับฟันนะครับ เดี๋ยวดวงดาวตกใจแล้วหนีโต้งไป ฟันโต้งก็จะหนีตามดวงดาวไปด้วยนะครับ”
หมอจ๋อมหลอกล่อเด็ก โต้งดูฟันตัวเองในกระจก ยิ้มอย่างภาคภูมิใจ พลางรับคำตามที่หมอจ๋อมสอน

“ หมอครับ เพื่อนๆต้องอิจฉาโต้งแน่เลยครับ ฟันโต้งมีดวงดาวคุ้มครองด้วย เดี๋ยวโต้งจะเอาไปอวดเพื่อน แล้วจะไปอวดน้องต้าด้วย ไม่มีใครมีฟันเหมือนโต้งเลย ” โต้งเอ่ยปากอย่างภูมิใจ

“ ตายละวา เดี๋ยวถ้าเพื่อนๆ หรือน้องต้าอยากได้ขึ้นมามั่ง พากันหกล้มเพื่อให้ฟันหลุดกันใหญ่ จ๋อมจะทำไงดีเนี่ย อยู่ดีไม่ว่าดีจริงๆเลยนะเรา ไม่เอาละกลับไปกินขนมที่โรงเรียนดีกว่า ป่านนี้พักกินข้าวเที่ยงแล้วด้วย จ๋อม หิวแล้ว กลับโรงเรียนกันเถอะค่ะครู ”

หมอจ๋อมไม่พูดพล่ามทำเพลง ถอดเสื้อกาวน์เดินนำไปที่รถทันที รัตน์หันมายิ้มกับครูหน่อย เฮ้อ หมอจ๋อมก็เป็นเงี้ย เมื่อกี้ยังดูเป็นการเป็นงานอยู่ แต่พอถึงเรื่องกินทีไร ดูเป็นเด็กไปซะทุกที รัตน์ยิ้มขำๆ พลางรีบเดินไปขึ้นรถก่อนที่จะมีคนโมโหหิวจนกินน้าจิตคนขับหมดตัวซะก่อน